کد مطلب:62569 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:160
امام (ع ) برای این كه كارگزاران را به نهایت صرفه جویی از درآمدهای عمومی توجه دهد و آنان را به جلوگیری از اسراف وا دارد، در بخشنامه ای آنان را به صرفه جویی حتی در نوشتن نامه سفارش می كند و چنین تأكید می كند: ادقوا اقلامكم، و قاربوا بین سطوركم، واحذفوا عنی فضولكم، و اقصدوا قصد المعانی و ایاكم و الاكثار، فان أموال المسلمین لاتحتمل الاضرار؛[2] قلم ها را تیز كنید، سطرها را به هم تیز كنید، سطرها را به هم نزدیك سازید. (در نگارش ) برای من زیادی ها را حذف كنید و به معنا بنگرید، و بپرهیزید از زیاده نویسی؛چرا كه بیت المال مسلمانان، زیان را بر نمی تابد. در این قسمت به دو رویداد می پردازیم كه از آن حضرت، در نهج البلاغه نقل شده است. در این دو واقعه حضرت از دو گونه انحراف، یعنی تبعیض در تقسیم بیت المال و رانت خواری و همچنین گرفتن رشوه برائت جسته و خود كنترلی خویش را مسند به ایمان به خدا و رسول خدا و معاد می داند. در ابتدا آن حضرت چنین می فرماید: و الله لأن ابیت علی حسك السعدان مشهدا أو أجر فی الاغلال مصفدا أحب الی من ان ألقی الله و رسوله یوم القیامة ظالما لبعض العباد و غاصبا لشیء من الحطام؛[3] سوگند به خدا اگر شب را بر روی خارهای سعدان بیدار به سر برم، و یا در غل ها و زنجیرها بسته و كشیده شوم، برایم محبوب تر است از این كه خدا و رسولش را در روز قیامت در حالی ملاقات كنم كه به برخی از بندگان ستم كرده، و چیزی از اموال دنیا را غصب نموده باشم. آن امام سپس ادامه می دهد: چگونه به كسی ستم روا دارم، آن هم برای جسمی كه تار و پودش به سرعت به سوی كهنگی پیش می رود (و از هم می پاشد) و مدت ها در میان خاك ها می ماند؟. امام علی (ع )، به دنبال این مقدمه، داستان خود را چنین بیان می كند: به خدا سوگند عقیل- برادرم را دیدم كه به شدت فقیر شده بود و از من می خواست كه از گندم های شما به او ببخشم. كودكانش را دیدم كه از گرسنگی موهایشان ژولیده و رنگشان بر اثر فقر دگرگون گشته؛گویا صورتشان با نیل رنگ شده بود. عقیل باز هم اصرار كرد و چند بار خواسته خود را تكرار نمود. من به او گوش فرا دادم، خیال كرد من دینم را به او خواسته خود را تكرار نمود. من به او گوش فرا دادم. خیال كرد من دینم را به او می فروشم! و به دلخواه او قدم بر می دارم! و از راه و رسم خویش دست می كشم! اما من برای بیداری و هشیاری او آهنی را در آتش گداختم؛سپس آن را به بدنش نزدیك ساختم، تا با حرارت آن عبرت گیرد. ناله ای همچون بیمارانی كه از شدت درد می نالند، سر داد؛ و چیزی نمانده بود كه از حرارت آن بسوزد. به او گفتم: هان ای عقیل! زنان سوگمند در سوگ تو بگریند! از آهن تفتیده ای كه كسانی از سر بازیچه آن را سرخ كرده می نالی؛اما مرا به سوی آتشی می كشانی كه خداوند جبار با شعله خشم و غضبش آن را برافروخته است تو از این رنج می نالی و من از آتش سوزان نالان نشوم ؟!. حضرت در ادامه خطبه چنین می فرماید: از این سرگذشت، شگفت آور تر داستان كسی است كه نیمه شب ظرفی سرپوشیده پر از حلوای خوش طعم و لذیذ به در خانه ما آورد؛ ولی این حلوا معجونی بود كه من از آن متنفر شدم؛گویا آن را با آب دهان مار یا استفراغش خمیر كرده بودند. به او گفتم: هدیه است، یا زكات و یا صدقه ؟ كه این دو بر ما اهل بیت حرام است. گفت: نه این است و نه آن، بلكه هدیه است. به او گفتم: زنان فرزند مرده بر تو بگریند! آیا از طریق آیین خدا وارد شده ای كه مرا بفریبی ؟! دستگاه ادراكت به هم ریخته ؟! یا دیوانه شده ای ؟! و یا هذیان می گویی ؟! به خدا سوگند، اگر اقلیم های هفتگانه را با آن چه در زیر آسمان ها است به من دهند كه خداوند را با گرفتن پوست جوی از دهان موری نافرمانی كنم هرگز چنین نخواهم كرد، و این دنیای شما از برگ جویده ای كه در دهان ملخی باشد، نزد من خوارتر و بی ارزش تر است. علی را با نعمت های فناپذیر و لذت های نابود شدنی دنیا چه كار؟! از به خواب رفتن عقل و لغزش های قبیح به خدا پناه می بریم و از او یاری می جوییم! .[4] . این دو رویداد، بیانگر خود كنترلی علی (ع ) در مقام خلافت و مدیریت جامعه اسلامی است. او با یاد خدا و قیامت و عذاب سوزناك آن، خود را از پدیده های شومی همچون تبعیض و رشوه خواری، مصون ساخت. مدیران مسلمان نیز بایستی با سرمشق قرار دادن این مقتدای ارزشمند الهی، تخلفاتی از این قبیل را ترك نموده و در حقیقت ویژگی خود كنترلی را در خویش تقویت كنند.
امام علی (ع ) در حفظ و حراست بیت المال مسلمانان بسیار امین، و در تقسیم و مصرف آن بسیار محتاط بود، و از افراط و تفریط به شدت جلوگیری می كرد. در احوال آن حضرت نوشته اند كه شبی در زمان خلافت در دفتر بیت المال به محاسبه مشغول بود، ناگهان طلحه و زبیر وارد شدند و به صحبت خصوصی پرداختند. امام علی (ع ) فورا چراغ بیت المال را خاموش كرد و دستور داد چراغی از خانه اش بیاورند. آن حضرت راضی نشد كه روغن چراغ بیت المال مسلمانان حتی برای چند لحظه به منظور كار خصوصی مصرف شود[1] این عمل، درس بزرگی است برای مدیران و آنان كه منابع مالی بیت المال را در دست دارند، تا در استفاده از بیت المال خود كنترل باشند و آن را بی حساب و كتاب به مصرف نرسانند، و از این اموال استفاده شخصی نكنند.